Meneksegiller familyasindaki Viola cinsinden 500 kadar, bir-iki ya da çokyillik dayanikli bitki türünün adi meneksedir. Bu türlerden 20 kadari ülkemizde yetismekte olup en çok taninan ve konumuzla ilgili alani Kokulu menekse (V. odorata)'dir. Kokulu menekse, dogada özellikle nemli yerlerdeki agaç altlarinda ve ormanlik alanlarda kendiliginden yetisen, bulundugu yere yayilip topragi iyice örttügü için bahçelerde süs bitkisi olarak yetistirilen, güzel kokusu olan ve 10-15 cm. kadar boylanabilen, çokyillik bir bitkidir.
Bitki, bu güzel kokusunu, ancak koparildigi zaman çevresine yayar. Kalp biçiminde koyu yesil yapraklari; kis sonu ile ilkbaharda açan mor ya da seyrek olarak beyaz taçyaprakli çiçekleri; açik sarimsi kahverengi, minik, sert ve yuvarlak tohumlari ve gene sarimsi kahverengi rizomu (kökgövdesi) vardir. Bitki, tohumlariyla ya da rizomundan uzayip topraga yapisarak yeni bitki olusturan kök saçaklariyla çogalir.
Kokulu menekse saponin, mentil salisilat, alkaloitler, flavonitler ve uçucu yag içerir. Güzel kokulu çiçegi, sekerleme yapilarak pasta ve tatlicilikta, ayrica parfüm endüstrisinde kullanilir. Salatalara konularak çig olarak yenilir.
Tibbi Etkileri ve Kullanimi
Bitkinin tibbi etkileri ve bu etkilerden yararlanma yöntemleri söyle siralanabilir:
• Soguk alginligi, anjin, bogmaca, öksürük ve bronsit durumlarinda iyilestirici ve rahatlaticidir. Gögsü yumusatir, balgami söktürür. Kronik bronsite bile iyi gelir.
• Idrar söktürücüdür. idrar yollari enfeksiyonlarinda iyilestirici etkisi vardir.
• Hafif bir müshil etkisi yapar.
• Egzama, akne ve öteki cilt sorunlarinda iyilestirici etkisi görülür.
• Bas agrisi, sinirlilik hali ve uykusuzluga karsi olumlu etkileri vardir.
• Son zamanlarda yapilan arastirmalara göre, kokulu meneksenin bedende ur olusumunu engelleyici etkileri de saptanmistir.
Bütün bu etkilen saglamak üzere çiçek açtigi sürece kokulu meneksenin topraküstü kisimlari toplanir. Bunlar ya yas,olarak ya da gölge bir yerde özenle kurutularak kullanilir ve infüzyonu söyle hazirlanir: 1 tatli kasigi yaprak, sap ve çiçek karisiminin üzerine 1 bardak kaynar su dökülüp 10-15 dakika süreyle demlendirilir. Bu infüzyondan, günde üç kez birer bardak içilir.